Antibioticaresistentietest – de strijd tegen AMR met inzet van diagnostiek

Bij een bacteriële infectie wordt een antibioticaresistentietest (AST) uitgevoerd om te bepalen welke behandeling specifiek effectief is voor individuele infecties [1]. Zodra duidelijk is welke bacteriesoort de infectie veroorzaakt, kan er gericht behandeld worden. Hiervoor is het noodzakelijk om te weten welk antibioticum en welke dosering effectief zullen zijn. AST-informatie helpt clinici bij het kiezen van de juiste diagnostische, op maat gemaakte behandeling voor patiënten. Deze op diagnostiek gebaseerde beslissing over antibiotische therapie wordt gericht behandelen genoemd.

De juiste identificatie van een bacteriële infectie, gecombineerd met resistentietests, kan een aanzienlijke impact hebben op het groeiende probleem van antimicrobiële resistentie (AMR). Onjuiste diagnoses en onzekerheden hierover zijn een van de belangrijkste oorzaken van overmatig en verkeerd gebruik van antibiotica. Wanneer geschikte testen worden uitgevoerd en snelle diagnostische resultaten beschikbaar zijn, bieden ze richtlijnen voor op maat gemaakte antimicrobiële behandelingen die de gezondheid van de patiënt optimaliseren. Dit is niet alleen gunstig voor de patiënt, die sneller herstelt door de gerichte therapie, maar het bespaart ook onnodige kosten in het gezondheidszorgsysteem [2].

Behandeling van infecties moeten gericht zijn, maar dat is vaak niet het geval in de praktijk. Bijvoorbeeld, tot 80% van de vermoedelijke urineweginfecties (UTI) blijkt negatief te zijn en geen antibiotica nodig te hebben [3]. Een van de belangrijkste oorzaken van antibioticaresistentie is het overmatige en verkeerde gebruik van antibiotica, vooral in landen waar antibiotica zonder recept verkrijgbaar zijn.

Het kennen van het resistentieprofiel van de bacterie die de infectie veroorzaakt, helpt om het juiste antibioticum te bepalen voor de behandeling ervan. Een antibioticaresistentietest is de enige manier om te weten welk antibioticum effectief zal zijn. Door gerichte therapie te gebruiken, worden infecties sneller en gemakkelijker bestreden, wat minder ruimte biedt voor het sterker worden van antimicrobiële resistentie [4].

Om een UTI te screenen, wordt de teststrip het meest gebruikt. Deze methode detecteert de aanwezigheid van nitriet, een product dat door bepaalde stikstofvormende soorten wordt geproduceerd (bijvoorbeeld Escherichia, Proteus, Klebsiella). Sommige ziekteverwekkers produceren echter geen nitriet (bijvoorbeeld Enterococcus, Staphylococcus), wat betekent dat nitriet niet altijd een betrouwbare parameter is voor het screenen van een vermoedelijke UTI. Bovendien duidt een hoog aantal witte bloedcellen niet altijd op een bacteriële infectie. Daarom is een negatief testresultaat bij aanwezigheid van typische symptomen onvoldoende om een infectie uit te sluiten [5].

Een volledige diagnose van een UTI en de selectie van de juiste antibiotische behandeling vereisen arbeidsintensieve en tijdrovende laboratoriumtests (urinekweek en antimicrobiële resistentietests). Om verschillende redenen worden deze niet in alle gevallen uitgevoerd waarin een UTI wordt vermoed.

Het snel kunnen uitsluiten van UTI’s kan helpen om het aantal onnodige antibiotische voorschriften te verminderen. Daarom kan een snelle en betrouwbare methode om UTI's uit te sluiten bijdragen aan verbeteringen in laboratoriumprocessen en antimicrobiële zorg.

Antibioticaresistentietests zijn zeker geen nieuw concept en er zijn door de jaren heen verschillende methoden gebruikt. De diskdiffusiemethode (ook wel de Kirby-Bauer-methode genoemd) wordt veel gebruikt om de gevoeligheid van bacteriën te bevestigen. Bij deze methode wordt een bacteriële inoculum op een agarplaat aangebracht, waarop papieren schijfjes met verschillende soorten antibiotica worden geplaatst. De platen worden 16-24 uur geïncubeerd en de resultaten worden bepaald door de diameter van de groeiremming rond elke antibioticumschijf [6]. Deze techniek is eenvoudig en betaalbaar, maar arbeidsintensief en de resultaten kunnen dagen op zich laten wachten.

De huidige methoden zijn gestandaardiseerd en soms geautomatiseerd en zijn gebaseerd op fenotypische bacterietests, waarbij resultaten vaak pas twee dagen na het starten van de test en/of behandeling beschikbaar zijn [7]. Het verkorten van deze testtijd kan een positief effect hebben in de gezondheidszorg, vooral wat betreft de toenemende mate van antimicrobiële resistentie [2].

Verschillende AST-methoden worden gebruikt afhankelijk van de vermoedelijke bacteriestam en beschikbare middelen, maar er zijn ook nieuwe technologieën in ontwikkeling om het AST-proces te verbeteren en te versnellen. Nanofluidics-gebaseerde diagnostiek is een van de meest veelbelovende opkomende tools voor AST [8]. Sommige nanofluidics-toepassingen maken het mogelijk om bacteriële cellen uit een biologisch monster, zoals urine, te isoleren en te incuberen terwijl de cellen aan antibiotica worden blootgesteld. Door de bacteriële celgroei te monitoren, kan een resultaat zo snel worden verkregen als de cel op het antibioticum reageert.

Het PA-100 AST-systeem maakt gebruik van nanofluidics om snelle AST uit te voeren. Het biedt een gebruiksvriendelijke oplossing om resistente bacteriën op te sporen. Wij denken dat het geschikt is voor huisartsenpraktijken, spoedeisende hulpafdelingen en andere omgevingen dichtbij de patiënt.

Het aanpakken van de wijze waarop we antibiotica voorschrijven en behandelen is zeker niet de enige manier om antimicrobiële resistentie tegen te gaan, maar het is een groot deel ervan [2]. De beschikbaarheid en verkoop van antibiotica verschilt aanzienlijk per land, wat een belangrijke factor is om rekening mee te houden bij het vaststellen van nationale richtlijnen [10]. Een studie uit 2019 over behandelrichtlijnen voor urineweginfecties (UTI) in Europa toonde aan dat fluorochinolonen, een klasse van antibiotica die vaak als breedspectrumbehandeling wordt gebruikt bij bacteriële infecties, een hoge variatie in resistentie bij E. coli vertonen, variërend van 11% tot 32,8%.

Bij toenemende resistentie wereldwijd hebben we het niet alleen over antibioticaresistente bacteriestammen. Ook virussen, schimmels en parasieten kunnen resistent worden tegen respectievelijk antivirale middelen, antischimmelmiddelen en antiparasitica. Vroege en nauwkeurige diagnose van infecties is een essentieel onderdeel van inspanningen om de snelheid van AMR te beheersen. Sysmex biedt momenteel oplossingen die laboratoria en klinieken kunnen ondersteunen bij het opsporen van bacteriën, op basis waarvan clinici infecties kunnen identificeren en de effectiviteit van behandelingen kunnen beoordelen (bijvoorbeeld UF-5000).

Wij werken continu aan het verbeteren van de status quo en investeren tijd en middelen in veelbelovende nieuwe methoden en technologieën. Nieuwe diagnostische methoden en technologieën vormen een van de belangrijkste pijlers van verantwoordelijke zorgprogramma's, wat de behoefte versterkt aan goed geïnformeerde zorgverleners binnen onze overheden, evenals in onze ziekenhuizen, dokterspraktijken en in het dagelijks leven [11]. Grootschalige bewustmakingscampagnes om het publiek te informeren over antibioticaresistentietests en antimicrobiële resistentie zouden een waardevolle eerste stap zijn. Point-of-care tests zouden diagnostiek naar poliklinieken kunnen brengen en zo evidence-based medicatie vergemakkelijken op plaatsen waar veel antibiotica worden voorgeschreven [12].

Antimicrobiële resistentie bestaat al geruime tijd en lijkt voorlopig niet te verdwijnen. Daarom moeten we nieuwe oplossingen ontwikkelen op verschillende niveaus: van farmaceutische innovaties tot snelle en betrouwbare diagnostiek voor diverse zorgdoeleinden.

Zoals hierboven vermeld, zijn microfluidics-gebaseerde diagnostieken een van de meest veelbelovende opkomende tools voor AST. Sysmex zet zich in voor de strijd tegen AMR met het PA-100 AST System, dat resultaten binnen 45 minuten levert. Dit maakt het systeem tot een effectieve en handige Point-of-Care test.